Tehcir Kanunu'nu paylaştığım zamandan beri aklımda olan "meşhur 24 Nisan telgrafını" da dikkatlerinize sunuyorum. Ermeni çetecilerinin cephe gerisinde yaptığı bozgunculuğu önlemek amacıyla, başkentten yapılan ilk müdahale olan bu telgraf, hâlen süregiden tartışmaların tam göbeğinde bulunmaktadır.
Dâhiliye Nazırı Talât Bey tarafından hazırlanan ve Emniyet-i Umûmiye Müdüriyeti'nden çekilen telgraf sıraladığım şu vilayetlere gönderilmiştir: Edirne, Erzurum, Adana, Ankara, Aydın, Bitlis, Beyrut, Halep, Hüdâvendigâr, Diyarbakır, Sivas, Trabzon, Konya, Mamuretülazîz, Van. Ayrıca yine şu mutasarrıflıklara da iletilmiştir: Urfa, İzmit, Bolu, Canik, Karesi, Kayseri, Niğde, Eskişehir, Karahisâr-ı Sâhib ve Maraş.
"Müstâ'cel, mahrem, bizzat halli
Ermeni komitelerinin Memâlik-i Osmaniye'deki teşkîlât-ı ihtilâliye ve siyâsiyeleriyle öteden beri kendilerine muhtâriyet-i idare teminine mâtûf olan teşebbüsleri ve ilân-ı harbi müteâkib Taşnak Komitesi'nin Rusya'da bulunan Ermenilerin derhâl aleyhimize hareketi ve Memâlik-i Osmaniye'deki Ermenilerin dahi ordunun dûçâr-ı zaaf olmasına intizâr ederek o zaman bütün kuvvetleriyle ihtilâl eylemelerine dâir ittihâz ettikleri mukarrerâtları ve her fırsattan istifade etmek suretiyle memleketin hayat ve istikbâline tesir edecek hareket-i hâinâneye cür'etleri bilhassa devletin hâl-i harbde bulunduğu şu sırada Zeytun ile Bitlis, Sivas ve Van'da vuku bulan hâdisât-ı âhirei isyâniye ile bir kere daha teeyyüd etmiş ve esasen merkezleri memâlik-i ecnebiyede bulunan ve elyevm unvanlarında bile ihtilâlcilik sıfatını muhafaza eden bütün bu komiteler mesâisinin hükümet aleyhine olarak her türlü esbâb ve vesâite mürâcaat suretiyle netîce-i âmâlleri olan muhtariyeti istihsâl maksadı etrafında toplandığı ve Kayseri ve Sivas ile mahall-i sâirede meydana çıkarılan bombalarla ve Rus Ordusu'nda gönüllü alayları teşkil ederek Ruslarla birlikte memlekete saldıran ve an-asl Osmanlı memleketi ahâlisinden olan Ermeni komite rüesâsının harekâtı ve Ordu-yı Osmânî'yi arkadan tehdid etmek suretiyle ve pek büyük bir mikyâsda alınan tertibat ve neşriyatları ile tahakkuk eylemiştir.
Bi't-tab' hükümet kendisi için bir mes'ele-i hayatiyet teşkil eden bu kabil tertibat ve teşebbüsâtın temâdisine hiçbir zaman nazar-ı ağmaz ve müsamaha ile bakmayacağı ve menbâ-ı mefsedet olan komitelerin hâlâ mevcudiyetini meşru telâkki edemiyeceği cihetle bilumum teşkîlât-ı siyâsiyenin ilgâsına lüzûm-ı âcil hissetmiştir.
Binâenaleyh Hınçak, Taşnak ve emsâli komitelerin vilâyet dahilindeki şuabâtının derhâl sedleri ile şube merkezlerinde bulunacak evrak ve vesâikin kat'iyyen zıyâ ve imhasına imkân bırakılmayarak müsâderesi ve komiteler rüesâ ve erkânından müteşebbis eşhâs ile hükümetce tanınan mühim muzırr Ermenilerin hemen tevkifi ve bulundukları mahallerde devâm-ı ikâmetlerinde mahzur görülenlerin vilâyet sancak dâhilinde münâsib görülecek mevâkîde toplattırılarak firarlarına imkân bırakılmaması ve icâb eden mahallerde silâh taharrisine başlanılarak her türlü hâl ve ihtimâle karşı kumandanlarla bi'l-muhâbere kuvvetli bulunulması ve icraâtın hüsn-i tatbiki esbâbının temîn ve istikmâliyle zuhur edecek evrak ve vesâikin tedkîki neticesinde tevkif olunan eşhâsın divân-ı harblere tevdîi Ordu-yı Hümâyûn Başkumandanlığı vekâletiyle bi'l-müzâkere takarrur etmiş olmağla îcâb eden tedâbirin bi'l-etrâf istikmâliyle derhâl tatbiki ve tevkif olunan eşhas adediyle icraâttan peyderpey mâlûmat itâsı* (ve şu icraât sırf komitelerin teşebbüsâtına karşı bir hareket mâhiyetini hâ'iz olmasına binâen buna ahâli-i İslâmiye ile Ermeni unsuru arasında mukateleyi intac edeceği bir şekil verilmemesi) kemâl-i ehemmiyetle tavsiye olunur. 11 Nisan 1331
* içinde bulunan ve üstleri çizilen cümle yalnız Bitlis, Erzurum, Sivas, Adana, Maraş için yazılacaktır. "
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder